Rối loạn tiền đình (RLTĐ) là vấn đề sức khỏe phổ biến, gây ra các triệu chứng như chóng mặt, mất thăng bằng, làm suy giảm đáng kể chất lượng cuộc sống, đặc biệt ở tuổi trung niên và cao tuổi. Bệnh tuy không đe dọa tính mạng, nhưng nếu chủ quan, có thể kéo dài dai dẳng, dẫn đến mệt mỏi, lo âu và ảnh hưởng nghiêm trọng đến sinh hoạt.
RLTĐ khiến người bệnh thường xuyên bị chóng mặt, hoa mắt. (Ảnh từ Internet)
Để hiểu rõ hơn về nguyên nhân, dấu hiệu và cách phòng tránh, phóng viên Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh đã có cuộc phỏng vấn với BS.CKII Lê Thành Nhân – Khoa Nội tổng hợp – Bệnh viện Đại học Y dược Shing Mark.
Phóng viên: Thưa bác sĩ, bệnh RLTĐ là gì và có mấy loại RLTĐ?
BS.CKII Lê Thành Nhân: RLTĐ là tình trạng quá trình truyền dẫn và tiếp nhận thông tin của hệ thống tiền đình bị rối loạn hoặc tắc nghẽn, thường do tổn thương dây thần kinh số 8, động mạch nuôi dưỡng não, hoặc các tổn thương khác ở tai trong và não. Điều này khiến cơ thể mất khả năng giữ thăng bằng, dẫn đến các triệu chứng như loạng choạng, hoa mắt, chóng mặt, ù tai, buồn nôn, lặp đi lặp lại nhiều lần.
RLTĐ được chia làm hai loại chính: RLTĐ ngoại biên, do tổn thương hệ tiền đình ngay tại vùng tai trong. Triệu chứng thường rầm rộ (chóng mặt nhiều, mất thăng bằng rõ rệt) nhưng ít nguy hiểm đến tính mạng. Đây là nhóm bệnh phổ biến hơn.
RLTĐ trung ương: Do các tổn thương nhân tiền đình ở thân não, tiểu não. Nhóm này ít gặp hơn nhưng nguy hiểm hơn.
Phóng viên: Nguyên nhân dẫn đến RLTĐ và triệu chứng của bệnh như thế nào thưa bác sĩ?
BS.CKII Lê Thành Nhân: Đối với RLTĐ ngoại biên, nguyên nhân do viêm thần kinh tiền đình, viêm tai trong (do vi rút, vi khuẩn). Chấn thương đầu, cột sống cổ, rối loạn chuyển hóa (đái tháo đường, rối loạn lipid máu, suy giáp). Tác dụng phụ của một số thuốc, mất ngủ, stress kéo dài, rối loạn lo âu, thay đổi thời tiết, u dây thần kinh số 8…
Khi bị RLTĐ ngoại biên, người bệnh có biểu hiện chóng mặt quay cuồng dữ dội (cảm giác mọi vật quay tròn, xuất hiện đột ngột, dễ tái phát). Buồn nôn và nôn, kèm theo chóng mặt dữ dội. Mất thăng bằng, loạng choạng khi thay đổi tư thế, nhất là khi cúi xuống, đứng dậy. Ù tai, nghe kém (nếu liên quan đến viêm tai trong). Rung giật nhãn cầu (mắt chuyển động nhanh bất thường). Không có triệu chứng thần kinh trung ương (không yếu liệt, nói đớ, tê bì).
Còn nguyên nhân RLTĐ trung ương, do đột quỵ não (thường ở vùng cầu não, tiểu não, chẫm). U não, hạ huyết áp tư thế, thiếu máu tuần hoàn não, đau đầu Migraine, xơ cứng rải rác. Hội chứng Wallenberg, giang mai thần kinh.
Dấu hiệu RLTĐ trung ương, bệnh nhân chóng mặt kéo dài, không quá dữ dội (cảm giác mất phương hướng, mất thăng bằng). Mất thăng bằng nặng, dễ tế ngã (lảo đảo, loạng choạng, dáng đi như người say rượu). Rối loạn vận động và phối hợp động tác (khó điều khiển tay chân chính xác, nói khó, nói chậm…). Có các triệu chứng thần kinh đi kèm như yếu, liệt nửa người, tê bì tay chân, nhìn đôi, nói đớ, đau đầu dữ dội…
Phóng viên: Thưa bác sĩ, những người nào có nguy cơ bị RLTĐ? Bệnh có thể điều trị khỏi không?
BS.CKII Lê Thành Nhân: RLTĐ có thể xảy ra ở nhiều lứa tuổi, tuy nhiên một số nhóm người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn do đặc điểm sức khỏe, lối sống hoặc công việc.
Cụ thể, như người trung niên và cao tuổi: Do tuần hoàn máu kém, thoái hóa hệ thần kinh, tiền đình và nguy cơ đột quỵ cao. Người có bệnh nền mạn tính: Tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, thoái hóa đốt sống cổ (chèn ép mạch máu não).
Người bị viêm tai, chấn thương đầu, tai: Tổn thương hệ tiền đình ngoại biên. Người làm việc trong môi trường căng thẳng, ít vận động, rối loạn giấc ngủ: Stress kéo dài làm tổn thương hệ thần kinh, trong đó có dây thần kinh số 8 đẫn đến rối loạn tiền đình.
Phụ nữ: Đặc biệt trong giai đoạn tiền mãn kinh, mãn kinh do thay đổi nội tiết tố và tuần hoàn máu. Phụ nữ mang thai: Do ốm nghén, thiếu dinh dưỡng, thay đổi tâm sinh lý.
Tiên lượng bệnh phụ thuộc vào loại bệnh, mức độ và nguyên nhân. Bệnh có thể chữa khỏi, không tái phát nếu người bệnh điều trị đúng và đủ liệu trình, kết hợp với chế độ dinh dưỡng, nghỉ ngơi và phục hồi chức năng hợp lý.
Một số trường hợp khó khỏi hoàn toàn nếu bệnh mạn tính hoặc do nguyên nhân trung ương (đột quỵ, u não...). Những trường hợp này cần điều trị lâu dài và kết hợp nhiều phương pháp để kiểm soát triệu chứng. Do đó, người bệnh cần đến đúng chuyên khoa để xác định chính xác nguyên nhân và có phương án điều trị phù hợp.
Phóng viên: Cần làm gì để phòng ngừa bệnh RLTĐ thưa bác sĩ?
BS.CKII Lê Thành Nhân: Để hạn chế nguy cơ mắc bệnh và ngăn ngừa tái phát, cần duy trì lối sống lành mạnh, ngủ đủ giấc, ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, uống đủ nước và tập thể dục đều đặn. Kiểm soát tốt các bệnh lý nền, điều trị ổn định tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn lipid máu, thoái hóa cột sống cổ; cần khám sức khỏe định kỳ, để phát hiện và xử lý sớm các vấn đề có ảnh hưởng đến hệ tiền đình. Quản lý Stress và cảm xúc, tránh lo âu, căng thẳng kéo dài; dành thời gian nghỉ ngơi, thư giãn tinh thần (đọc sách, thiền, nghe nhạc).
Tránh thay đổi tư thế đột ngột, khi ngồi dậy hoặc đứng lên, nên thực hiện từ từ, tránh xoay đầu nhanh; cẩn trọng khi đi vào nơi tối hoặc lên xuống cầu thang; nên ngồi hoặc nằm ngay xuống khi thấy chóng mặt. Hạn chế kích thích tiền đình, tránh đi tàu xe quá lâu (nếu dễ say xe), tránh môi trường nhiều tiếng ồn, ánh sáng chớp nháy hoặc làm việc với màn hình máy tính kéo dài không nghỉ.
Tập luyện phục hồi tiền đình, thực hiện các bài tập đơn giản hàng ngày theo hướng dẫn của bác sĩ. Khám chuyên khoa sớm, khi có dấu hiệu của bệnh, cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Phóng viên: Xin cảm ơn bác sĩ !
Sao Mai (Thực hiện)