Người nhiễm HIV/AIDS vốn suy giảm miễn dịch nên dễ mắc các bệnh nhiễm trùng cơ hội, trong đó lao là nguyên nhân hàng đầu gây tử vong. Trước thực tế này, thời gian qua Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Đồng Nai đã triển khai nhiều giải pháp sàng lọc, phát hiện sớm và dự phòng lao cho bệnh nhân HIV, góp phần bảo vệ sức khỏe và kéo dài tuổi thọ.
Chủ động sàng lọc và dự phòng
BS.CKI Nguyễn Văn Quyết – Khoa Phòng chống HIV/AIDS (CDC Đồng Nai) cho biết, khoa đang quản lý 1.894 bệnh nhân HIV, trong đó 10 trường hợp đang điều trị lao. Với đặc thù của bệnh nhân HIV là hệ miễn dịch suy giảm, nguy cơ mắc lao rất cao. Vì vậy, tất cả bệnh nhân HIV điều trị tại đây đều được sàng lọc lao trong mỗi lần khám và tái khám. Nếu có nghi ngờ mắc lao, bệnh nhân sẽ được giới thiệu tầm soát và thực hiện các cận lâm sàng để chẩn đoán xác định bệnh lao và điều trị theo đúng quy trình của Bộ Y tế.
BS.CKI Nguyễn Văn Quyết, Khoa Phòng chống HIV/AIDS – CDC Đồng Nai khám sàng lọc lao cho bệnh nhân HIV.
Thực tế cho thấy, nhiều bệnh nhân HIV đã chủ động tầm soát lao và tuân thủ điều trị dự phòng, nhờ đó giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh. Anh H., ngụ tại phường Tân Triều (Đồng Nai) chia sẻ: “Tôi nghe nói người nhiễm HIV có nguy cơ mắc lao cao hơn người bình thường. Khi được bác sĩ tư vấn, tôi đã đi tầm soát, may mắn chưa mắc lao. Tuy nhiên, bác sĩ khuyên nên điều trị lao tiềm ẩn để giảm nguy cơ mắc bệnh. Tôi tuân thủ nghiêm túc, vừa bảo vệ sức khỏe bản thân vừa phòng tránh lây nhiễm cho gia đình và cộng đồng”.
Tuy vậy, vẫn còn một số trường hợp chủ quan, không đi khám sàng lọc lao định kỳ. Đến khi phát hiện bệnh thì sức khỏe đã suy kiệt, phải nhập viện điều trị tại Bệnh viện Phổi Đồng Nai trong tình trạng nặng, gây khó khăn cho công tác quản lý và điều trị.
Theo các bác sĩ, đồng nhiễm HIV/lao nếu không được phát hiện sớm và kiểm soát tích cực sẽ khiến sức khỏe người bệnh nhanh chóng suy kiệt, dễ mắc thêm nhiều bệnh lý nhiễm trùng cơ hội khác. Đây cũng là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tử vong cao ở nhóm bệnh nhân này.
Giải pháp bảo vệ bệnh nhân đồng nhiễm HIV/lao
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), người nhiễm HIV có nguy cơ mắc bệnh lao cao gấp 18 lần so với người không nhiễm. Năm 2023, khoảng 30% số ca tử vong liên quan đến AIDS trên toàn cầu là do bệnh lao. Ở Việt Nam, tình trạng đồng nhiễm HIV/lao vẫn còn phổ biến, đòi hỏi hệ thống y tế phải có giải pháp toàn diện, vừa phòng ngừa, vừa quản lý và điều trị hiệu quả.
Theo BS.CKI Nguyễn Văn Quyết, việc điều trị lao tiềm ẩn được xem là giải pháp quan trọng, nhằm giảm nguy cơ tiến triển thành bệnh lao. Với những trường hợp đã mắc lao, việc sử dụng thuốc kháng lao theo phác đồ của Bộ Y tế sẽ tiêu diệt vi khuẩn lao, hạn chế lây lan ra cộng đồng. Ở mỗi bệnh nhân, bác sĩ sẽ cân nhắc lựa chọn loại thuốc và thời gian điều trị khác nhau, đảm bảo phù hợp với tình trạng sức khỏe.
Tuy nhiên, với bệnh nhân đồng nhiễm HIV/lao, việc điều trị song song cả hai bệnh gặp nhiều khó khăn do sự tương tác giữa thuốc kháng lao và thuốc kháng vi rút HIV (ARV). Đòi hỏi, các bác sĩ phải theo dõi sát sao để điều chỉnh phác đồ, kiểm soát tác dụng phụ, đồng thời quyết định thời điểm bắt đầu điều trị từng bệnh hợp lý:
Với bệnh nhân chưa từng dùng thuốc ARV, nguyên tắc là ưu tiên điều trị lao trước. Sau giai đoạn tấn công khoảng 2 tháng, khi sức khỏe đã ổn định, bệnh nhân mới bắt đầu dùng thuốc ARV nhằm hạn chế tối đa sự tương tác thuốc.
Với bệnh nhân đang dùng ARV mà phát hiện mắc lao, bác sĩ sẽ chỉ định phối hợp song song thuốc kháng lao và ARV, đồng thời theo dõi chặt chẽ trong suốt quá trình điều trị.
Ngoài ra, tại các cơ sở y tế cần tổ chức phân luồng bệnh nhân, ưu tiên khám trước cho những trường hợp nghi lao. Khu vực chờ khám phải đảm bảo thông khí tốt, có bảng hướng dẫn về vệ sinh khi ho và khuyến cáo phòng bệnh rõ ràng. Trang bị bảo hộ đầy đủ và áp dụng các biện pháp dự phòng nghề nghiệp cho nhân viên y tế.
Bên cạnh sự nỗ lực của ngành y tế, sự quan tâm, động viên từ gia đình và cộng đồng rất quan trọng, giúp người bệnh tuân thủ điều trị, kiểm soát bệnh hiệu quả và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Phòng chống lao cho người nhiễm HIV không chỉ là trách nhiệm của ngành y tế mà cần sự phối hợp của toàn xã hội. Với việc đẩy mạnh các giải pháp dự phòng lao, quản lý tốt các ca đồng nhiễm HIV/lao, tăng cường truyền thông nâng cao nhận thức sẽ góp phần giảm tử vong, giúp bệnh nhân HIV sống khỏe và hòa nhập cộng đồng.
Thanh Tú