Bệnh lao là một trong những bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, không chỉ đe dọa sức khỏe mà còn gây tác động lớn đến kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm và tuân thủ điều trị đúng phác đồ, bệnh có thể chữa khỏi hoàn toàn. Điều này, giúp giảm nguy cơ lây lan, tiết kiệm chi phí, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và giảm gánh nặng kép về y tế lẫn kinh tế cho cả người bệnh và xã hội.
Bệnh lao là gì?
Bệnh lao là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis) gây nên. Bệnh lao có thể gặp ở tất cả các bộ phận của cơ thể như lao màng phổi, lao hạch bạch huyết, lao màng não, lao xương khớp, lao màng bụng, lao hệ sinh dịch – tiết niệu, lao ruột, trong đó bệnh lao phổi thường gặp nhất (chiếm 80 - 85% tổng số ca bệnh) và là nguồn lây chính cho người xung quanh.
Bệnh lao lây truyền qua đường hô hấp, do người lành hít phải các hạt bụi nhỏ có chứa vi khuẩn lao của người mắc lao phổi giai đoạn tiến triển, ho khạc, hắt hơi ra ngoài không khí.
Khi mắc bệnh lao phổi, người bệnh thường có những triệu chứng điển hình như: Ho kéo dài trên 2 tuần (ho khan, ho có đờm, ho ra máu); sốt nhẹ, ớn lạnh về chiều; đổ mồ hôi “trộm” ban đêm; gầy sút, chán ăn, mệt mỏi; đau ngực, đôi khi khó thở.
Những người có nguy cơ mắc bệnh lao phổi gồm: Người bị suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV, ung thư...; mắc các bệnh mạn tính như đái tháo đường, suy thận mạn…; người tiếp xúc trực tiếp với nguồn lây, đặc biệt là trẻ em; người nghiện ma túy, rượu, thuốc lá; người sử dụng các thuốc ức chế miễn dịch kéo dài như corticosteroid, hóa chất điều trị ung thư…
Gánh nặng kép cho người bệnh và xã hội
Theo báo cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Việt Nam đang xếp vị trí thứ 12 trong 30 nước có số người bệnh lao cao nhất trên toàn cầu, đồng thời đứng thứ 10 trong số 30 nước có gánh nặng bệnh lao kháng đa thuốc cao nhất thế giới.
Mỗi năm, Việt Nam có thêm 182.000 người mới mắc lao; 9.900 bệnh nhân lao kháng thuốc và có khoảng 11.000 người tử vong do lao.
Tại Đồng Nai, theo BS.CKI Hoàng Thi Thơ – Phó Giám đốc Bệnh viện Phổi, năm 2024 toàn tỉnh phát hiện khoảng 3.500 bệnh nhân lao các thể, tương ứng tỷ lệ 106 ca trên 100.000 dân, gần tương đồng với cả nước. Điều này cũng có nghĩa là tỉnh vẫn còn khoảng 40% bệnh nhân lao trong cộng đồng chưa được phát hiện.
Bác sĩ Bệnh viện Phổi Đồng Nai thăm khám cho bệnh nhân điều trị lao tại bệnh viện.
Bệnh lao không chỉ là gánh nặng sức khỏe mà còn là áp lực kinh tế lâu dài cho các gia đình bệnh nhân, đặc biệt là những hộ nghèo. Theo thống kê, 63% gia đình bệnh nhân lao phải đối mặt với "chi phí y tế thảm họa" – được xác định khi chi phí dành cho toàn bộ các hoạt động chăm sóc sức khỏe vượt quá 20% thu nhập hằng năm, khiến nhiều gia đình lâm vào cảnh kiệt quệ.
Tác động kinh tế của bệnh lao thể hiện rõ qua những con số đáng lo ngại: 26% bệnh nhân phải ngừng làm việc trên 6 tháng do sức khỏe suy giảm, 5% buộc phải bán tài sản để trang trải viện phí, và 17% phải vay nợ để tiếp tục điều trị, trong khi thu nhập trung bình của họ giảm đến 25%.
Đáng lo ngại có đến 70% người mắc lao đang ở trong độ tuổi lao động, vì vậy bệnh lao đang thực sự là một vấn đề ảnh hưởng đến kinh tế từng gia đình nói riêng và đất nước nói chung.
Tuân thủ nguyên tắc điều trị để chữa khỏi bệnh lao
Tuân thủ điều trị là yếu tố quan trọng trong việc điều trị khỏi bệnh lao, từ đó giúp giảm gánh nặng về bệnh tật và kinh tế, nâng cao chất lượng cuộc sống cho bệnh nhân lao.
Theo Bộ Y tế, có 4 nguyên tắc trong điều trị bệnh lao, bao gồm:
Phối hợp các thuốc chống lao: vì mỗi loại thuốc chống lao có tác dụng khác nhau trên vi khuẩn lao (diệt khuẩn, kìm khuẩn, triệt khuẩn), do vậy phải phối hợp các thuốc chống lao.
Dùng thuốc đúng liều: Các thuốc chống lao tác dụng hiệp đồng, mỗi thuốc có một nồng độ tác dụng nhất định. Nếu dùng liều thấp sẽ không hiệu quả và dễ tạo ra các chủng vi khuẩn kháng thuốc, nếu dùng liều cao dễ gây tai biến.
Dùng thuốc đều đặn: Các thuốc chống lao phải được uống cùng một lần vào thời gian nhất định trong ngày và xa bữa ăn để đạt hấp thu thuốc tối đa.
Dùng thuốc đủ thời gian và theo 2 giai đoạn tấn công và duy trì: Giai đoạn tấn công kéo dài 2 đến 3 tháng nhằm tiêu diệt nhanh số lượng lớn vi khuẩn có trong các vùng tổn thương để ngăn chặn các vi khuẩn lao đột biến kháng thuốc. Giai đoạn duy trì kéo dài 4 đến 6 tháng nhằm tiêu diệt triệt để các vi khuẩn lao trong vùng tổn thương để tránh tái phát.
Người bị bệnh lao phải tuân thủ 4 nguyên tắc điều trị trên và được theo dõi trong suốt quá trình điều trị. Việc không tuân thủ các hướng dẫn của thầy thuốc chuyên khoa sẽ tạo điều kiện để phát triển thành thể lao kháng thuốc, mắc thể lao nặng hơn, khó chữa hơn, tỷ lệ điều trị thành công thấp hơn và dễ tử vong hơn. Đặc biệt, đây cũng sẽ là nguồn lây dai dẳng và nguy hiểm cho cộng đồng.
Để tránh quên dùng thuốc trong quá trình điều trị, người bệnh lao có thể áp dụng một số cách sau: sử dụng đồng hồ báo thức; sử dụng giấy ghi chú dán ở nơi dễ nhìn thấy (bàn làm việc, bàn ăn,…) hoặc có thể dùng một số ứng dụng trên điện thoại thông minh để nhắc nhở việc uống thuốc; để thuốc ở vị trí dễ nhìn thấy;…
Gia Nhi (th)