Trong tháng 6 vừa qua, trên địa bàn tỉnh Đồng Nai ghi nhận một ca bệnh viêm não Nhật Bản (VNNB) là bé trai 4 tuổi, chưa được tiêm vắc xin phòng bệnh VNNB trước đó. Đây là bệnh truyền nhiễm nguy hiểm có thể làm tổn thương nghiêm trọng hệ thần kinh trung ương và có tỷ lệ tử vong cao, thường gặp ở trẻ em dưới 15 tuổi.
Đặc điểm của bệnh VNNB
Bệnh được phát hiện lần đầu tiên tại Nhật Bản khi gây dịch ở nước này với số người mắc và tử vong rất cao. Năm 1935, các nhà khoa học Nhật Bản đã tìm ra căn nguyên gây bệnh là một loại vi rút được đặt tên là vi rút Viêm não Nhật Bản và từ đó tên bệnh cũng được gọi là viêm não Nhật Bản.
Bệnh VNNB có thể xảy ra quanh năm nhưng mùa dịch thường bắt đầu vào các tháng mùa hè, đỉnh điểm dịch vào các tháng 5, 6, 7. Sở dĩ bệnh hay gặp vào mùa này là vì đây là thời điểm thuận lợi cho muỗi truyền bệnh phát triển và cũng là mùa có nhiều loài hoa quả chín thu hút chim từ rừng về mang theo mầm bệnh từ nơi hoang dã rồi từ đó lây sang đàn lợn, gia súc và sau đó lây sang cho người.
Bệnh VNNB không lây trực tiếp từ người sang người. Bệnh được truyền sang người qua trung gian muỗi đốt (chủ yếu là muỗi Culex tritaeniorhynchus). Muỗi hút máu động vật bị nhiễm vi rút VNNB (thường là từ lợn) rồi từ đó lại đốt người và truyền vi rút sang cho người.
Tiêm vắc xin là biện pháp phòng bệnh VNNB quan trọng và hiệu quả nhất.
Viêm não Nhật Bản thường khởi phát đột ngột với triệu chứng sốt cao 390C - 400C hoặc hơn, đau đầu, đau bụng, buồn nôn, nôn, cứng cổ, lú lẫn, co giật, rối loạn nghe nói, ảo giác, mất trí nhớ, đờ đẫn, hôn mê,... Bệnh có thể dẫn tới những biến chứng nguy hiểm như viêm phế quản, viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu, loét, suy kiệt,... thậm chí là tử vong. Tùy mức độ tổn thương não, bệnh VNNB có thể để lại các di chứng nặng nề như liệt nửa người, mất ngôn ngữ, rối loạn phối hợp vận động, giảm trí nhớ, rối loạn tâm thần, nghe kém hoặc điếc,…
Chủ động phòng bệnh VNNB vào mùa cao điểm
Hiện nay, thời tiết tại Đồng Nai đang là giữa mùa mưa, có nhiều vũng nước đọng và nhiệt độ, độ ẩm thích hợp cho muỗi sinh trưởng, phát triển. Bên cạnh đó, thời điểm này cũng là mùa cao điểm thu hoạch trái cây tại Đồng Nai, các loại hoa quả chín thu hút chim từ rừng tiềm ẩn nguy cơ mang theo mầm bệnh VNNB từ nơi hoang dã. Vì vậy, có thể nói, bệnh VNNB đang vào mùa cao điểm tại Đồng Nai.
Để chủ động phòng bệnh VNNB, người dân cần đưa con/em đi tiêm chủng đầy đủ, đúng lịch tất cả các mũi vắc xin VNNB. Vắc xin chính là biện pháp phòng bệnh VNNB quan trọng, hiệu quả nhất. Chỉ khi tỷ lệ tiêm chủng cao mới có khả năng bảo vệ được trẻ em và cộng đồng trước các dịch bệnh nguy hiểm, trong đó có VNNB.
Vắc xin VNNB hiện nay đã được triển khai tiêm chủng miễn phí trongchương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) cho các đối tượng là trẻ từ 1 tuổi đến 5 tuổi tại tất cả các tỉnh, thành phố trên cả nước.
Lịch tiêm chủng vắc xin VNNB cho trẻ em trong chương trình TCMR với 3 mũi cơ bản như sau:
Mũi 1: lúc trẻ đủ 1 tuổi
Mũi 2: sau mũi 1 từ 1 đến 2 tuần
Mũi 3: sau mũi 2 là một năm. Sau đó cứ 3-4 năm cần tiêm nhắc lại một lần cho đến khi trẻ qua 15 tuổi.
Đối với trẻ trên 5 tuổi nếu chưa từng được tiêm vắc xin VNNB thì cần tới các cơ sở tiêm chủng dịch vụ để tiêm càng sớm càng tốt.
Bên cạnh tiêm vắc xin đầy đủ, đúng lịch, thực hiện tốt các biện pháp sau đây cũng góp phần phòng bệnh VNNB cho bản thân và cộng đồng, bao gồm:
Thực hiện tốt vệ sinh môi trường, giữ gìn nhà ở sạch sẽ, vệ sinh chuồng trại để muỗi không có nơi trú đậu, nên dời chuồng gia súc xa nhà.
Ngủ màn, không cho trẻ em chơi gần chuồng gia súc đặc biệt lúc chập tối đề phòng muỗi đốt. Các hộ gia đình thường xuyên sử dụng các biện pháp thông thường để xua, diệt muỗi (sử dụng tinh dầu, vợt muỗi, chai xịt muỗi, nhang muỗi...).
Khi có dấu hiệu sốt cao cùng với các triệu chứng tổn thương hệ thần kinh trung ương cần phải đưa trẻ đến ngay cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
BS. Hồ Thị Hồng
CDC Đồng Nai