Mùa tựu trường là thời điểm học sinh trở lại lớp sau kỳ nghỉ hè dài ngày. Đây cũng là giai đoạn dễ xuất hiện và lây lan nhiều bệnh truyền nhiễm, trong đó có cúm mùa – một bệnh lý phổ biến, dễ lây trong môi trường tập thể như trường học. Tiêm vắc xin cúm định kỳ được xem là biện pháp phòng bệnh an toàn và hiệu quả, giúp tăng cường miễn dịch cho trẻ, giảm nguy cơ mắc cúm cũng như các biến chứng nghiêm trọng do bệnh gây ra.
Bác sĩ khám cho trẻ trước khi tiêm vắc vin phòng bệnh cúm tại Phòng tiêm chủng cơ sở 2 CDC Đồng Nai.
Nhằm cung cấp thông tin rõ hơn về vai trò của vắc xin phòng cúm trong việc bảo vệ sức khỏe trẻ em, đặc biệt trong thời điểm tựu trường, phóng viên Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Đồng Nai) đã có cuộc trao đổi với bác sĩ Nguyễn Văn Chính – phụ trách Phòng tiêm chủng cơ sở 2 CDC Đồng Nai.
Phóng viên: Thưa bác sĩ, tại sao mùa tựu trường là “cao điểm” của bệnh cúm ở trẻ?
Bác sĩ Nguyễn Văn Chính: Mùa tựu trường thường trùng với thời điểm giao mùa, khi thời tiết thay đổi thất thường, độ ẩm cao là điều kiện lý tưởng để vi rút cúm phát triển.
Ngoài ra, môi trường học đường là nơi tập trung đông học sinh, không gian kín, sử dụng chung nhiều vật dụng... khiến vi rút dễ lây lan qua giọt bắn hoặc tiếp xúc bề mặt. Trẻ nhỏ có hệ miễn dịch chưa hoàn thiện, thường chưa có ý thức tự bảo vệ bản thân tốt, chưa biết che miệng khi ho, rửa tay chưa đúng cách… sẽ làm tăng nguy cơ phát tán vi rút, lây lan nhanh trong phạm vi lớp học và lây chéo sang các lớp khác chỉ trong vài ngày nếu không được kiểm soát.
Phóng viên: Khi trẻ mắc cúm mùa sẽ gây ra những biến chứng gì thưa bác sĩ?
Bác sĩ Nguyễn Văn Chính: Nhiều phụ huynh thường có suy nghĩ rằng, cúm mùa chỉ là một dạng cảm lạnh thông thường, sẽ tự khỏi sau vài ngày nghỉ ngơi. Tuy nhiên, trên thực tế, cúm mùa ở trẻ nhỏ, đặc biệt là trẻ dưới 5 tuổi có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, do hệ miễn dịch của trẻ còn non yếu và phản ứng viêm trong cơ thể thường mạnh mẽ hơn người lớn như:
Viêm phổi: Đây là biến chứng nặng và nguy hiểm nhất. Trẻ có thể gặp tình trạng suy hô hấp, tím tái, khó thở, phải nhập viện điều trị tích cực. Trong một số trường hợp nặng, viêm phổi có thể đe dọa đến tính mạng.
Viêm tai giữa cấp: Biến chứng này phổ biến ở trẻ dưới 3 tuổi. Trẻ có thể bị sốt cao, đau tai, khó ngủ, quấy khóc, nghe kém tạm thời do tích tụ dịch trong tai giữa.
Co giật do sốt cao: Trẻ có cơ địa nhạy cảm, đặc biệt là những bé từng có tiền sử sốt co giật, rất dễ bị kích thích thần kinh, dẫn đến co giật khi thân nhiệt tăng cao đột ngột trong lúc nhiễm cúm.
Viêm phế quản, thanh quản: Các triệu chứng bao gồm ho khan, ho có đờm, khàn tiếng, thở rít, khó thở… Những tình trạng này làm trẻ mệt mỏi, ăn ngủ kém và dễ bị suy hô hấp nếu không xử trí kịp thời.
Viêm xoang, nhiễm khuẩn thứ phát: Sau khi nhiễm vi rút cúm, niêm mạc mũi họng bị tổn thương, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây viêm xoang, viêm amidan, hoặc viêm họng mủ.
Một số biến chứng hiếm gặp: Viêm cơ tim, suy đa cơ quan, đây là những biến chứng hiếm gặp nhưng cực kỳ nguy hiểm.
Ngoài ra, trẻ mắc cúm sẽ phải nghỉ học nhiều ngày, ảnh hưởng đến sinh hoạt và học tập, đồng thời gây áp lực chăm sóc cho gia đình.
Phóng viên: Thưa bác sĩ, vì sao cần tiêm vắc xin cúm mỗi năm, đặc biệt trước thềm năm học mới?
Bác sĩ Nguyễn Văn Chính: Vi rút cúm có khả năng biến đổi nhanh chóng theo thời gian. Mỗi năm, các chủng vi rút lưu hành có thể khác nhau đáng kể, khiến kháng thể của năm trước không còn hiệu quả. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) hàng năm đều đưa ra khuyến nghị cập nhật thành phần vắc xin cúm dựa trên các chủng vi rút dự kiến sẽ lưu hành.
Tiêm vắc xin cúm hằng năm có hai mục tiêu chính: Thứ nhất, giúp cơ thể tạo kháng thể đặc hiệu chống lại các chủng vi rút mới đang lưu hành. Thứ hai, giảm nguy cơ mắc bệnh và biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt ở nhóm nguy cơ cao như trẻ nhỏ, người già, người có bệnh mạn tính và phụ nữ mang thai.
Đối với trẻ em, đặc biệt trong giai đoạn tựu trường khi trẻ tiếp xúc nhiều trong môi trường tập thể, việc tiêm phòng cúm trước 2–4 tuần là yếu tố then chốt. Khi đó, trẻ bước vào năm học mới với hệ miễn dịch đã được kích hoạt, giúp giảm nguy cơ nhiễm cúm và lây lan cho bạn học cũng như người thân trong gia đình.
Phóng viên: Để chủ động phòng bệnh cúm mùa cho trẻ, bác sĩ có khuyến cáo gì?
Bác sĩ Nguyễn Văn Chính: Trong bối cảnh mùa tựu trường và thời tiết chuyển mùa, các bậc phụ huynh cần chủ động thực hiện các biện pháp sau để phòng ngừa bệnh cúm cho trẻ:
Tiêm vắc xin cúm hàng năm cho trẻ từ 6 tháng tuổi trở lên. Nên tiêm sớm, trước mùa dịch từ 2–4 tuần để đạt hiệu quả miễn dịch cao nhất.
Dạy trẻ giữ vệ sinh cá nhân: Rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, nhất là sau khi ho, hắt hơi, hoặc sau khi đi vệ sinh. Che miệng khi ho/hắt hơi bằng khăn giấy hoặc khuỷu tay. Không dùng chung khăn mặt, chai nước hoặc đồ chơi với bạn.
Không cho trẻ đi học khi có biểu hiện sốt, ho, mệt mỏi. Thay vào đó, nên đưa trẻ đến cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị sớm, tránh lây nhiễm cho các bạn khác. Giữ vệ sinh môi trường học và nhà ở, thường xuyên lau chùi các bề mặt tiếp xúc nhiều như bàn học, tay nắm cửa, đồ chơi. Bổ sung dinh dưỡng đầy đủ, tăng cường trái cây, rau xanh, uống đủ nước và duy trì giấc ngủ hợp lý để tăng sức đề kháng cho trẻ.
Việc chủ động phòng ngừa cúm không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe cho trẻ em, mà còn góp phần hạn chế gánh nặng y tế cho gia đình và xã hội. Tiêm vắc xin đúng thời điểm chính là lá chắn đầu tiên và hiệu quả nhất trong mùa dịch.
Thanh Quyết