Ăn mặn là thói quen phổ biến của nhiều người Việt, nhưng ít ai biết rằng lượng muối dư thừa trong khẩu phần ăn lại âm thầm hủy hoại hệ tim mạch. Các chuyên gia y tế khuyến cáo, giảm muối là cách đơn giản, hiệu quả và ít tốn kém để phòng ngừa bệnh tim mạch, đột quỵ và kéo dài tuổi thọ.
Thủ phạm từ… muối
Trong bữa cơm gia đình người Việt, nước mắm, muối ớt, các loại nước chấm hay các món dưa muối, mắm kho là những thứ phổ biến trên bàn ăn. Thói quen này đã đẩy mức tiêu thụ muối của người Việt lên mức báo động. Theo một điều tra vào năm 2018, người Việt tiêu thụ trung bình tới 9,4 gam muối mỗi ngày, gần gấp đôi khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) là dưới 5 gam/ngày, tương đương một thìa cà phê muối.
Người dân nên giảm muối khi nấu ăn, giúp bảo vệ trái tim khỏe mạnh.
Theo kết quả điều tra quốc gia, yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm (STEPS) năm 2021 do Bộ Y tế chủ trì, tỷ lệ dân số luôn luôn hoặc thường xuyên thêm muối, mắm, gia vị mặn vào thức ăn khi nấu ăn hoặc trong khi ăn là 78,2%. Đáng chú ý, có 8,7% tỷ lệ người dân thường xuyên ăn thức ăn chế biến sẵn có hàm lượng muối cao.
Phần lớn lượng muối dư thừa đến từ gia vị trong nấu nướng và thói quen chấm mặn. Ngoài ra, muối còn “ẩn” trong nhiều thực phẩm chế biến sẵn (mì ăn liền, xúc xích, đồ hộp, nước chấm công nghiệp). Ngay cả khi không nêm quá tay, cơ thể vẫn dung nạp lượng Natri đáng kể từ các thực phẩm này.
Theo khuyến cáo của WHO và Viện Dinh dưỡng, người trưởng thành và trẻ em từ 12 tuổi trở lên chỉ nên ăn dưới 5g muối/ngày, tương đương 2g Natri/ngày. Trẻ em dưới 12 tuổi cần giảm hơn nửa lượng muối ăn vào, với trẻ em dưới 1 tuổi, không nên cho muối vào thực phẩm. Một người được coi là ăn thừa muối khi tổng lượng muối (từ các nguồn khác nhau) vượt quá mức khuyến cáo.
Mặc dù muối rất cần thiết nhưng ăn thừa muối lại gây ra nhiều tác hại cho sức khỏe, gây nguy cơ cao mắc các bệnh như tăng huyết áp, tim mạch, suy thận, loãng xương, ung thư, dạ dày...
Tại Việt Nam, theo thống kê của Bộ Y tế, mỗi năm có khoảng 200.000 người tử vong vì bệnh tim mạch, chiếm 33% ca tử vong trên toàn quốc. Chế độ ăn mặn kéo dài chính là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh tim mạch. Các nghiên cứu quốc tế cũng cho thấy, nhóm người ăn nhiều muối có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn 20–30% so với nhóm duy trì chế độ ăn nhạt. Nhiều ca tử vong sớm do đột quỵ hay suy tim đều có nguyên nhân từ thói quen ăn mặn.
BS.CKI Đồng Minh Hùng, Phó trưởng khoa, phụ trách khoa Phòng, chống bệnh không lây nhiễm, Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Đồng Nai) cảnh báo, ăn nhiều muối khiến cơ thể giữ nước, làm tăng áp lực lên thành mạch máu, dẫn đến tăng huyết áp. Đây chính là yếu tố nguy cơ hàng đầu của các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, suy tim, đột quỵ, đồng thời còn gây hại cho thận.
Bác sĩ Hùng lý giải, tăng huyết áp thường không có triệu chứng rõ rệt, nhiều người chỉ phát hiện khi bệnh đã biến chứng. Vì vậy, nó được gọi là “sát thủ thầm lặng”. Ở Việt Nam, tăng huyết áp liên quan trực tiếp tới hơn 50% số ca đột quỵ và bệnh mạch vành.
Giảm muối ngay từ bữa ăn hằng ngày
WHO ước tính, nếu mỗi người duy trì ăn dưới 5 gam muối/ngày, mỗi năm có thể ngăn ngừa hàng triệu ca tử vong do bệnh tim và đột quỵ. Như vậy, chỉ cần giảm lượng muối tiêu thụ, sức khỏe tim mạch đã cải thiện rõ rệt.
Các chuyên gia khuyến cáo, người dân nên bắt đầu từ những thay đổi nhỏ trong chế biến và thói quen ăn uống. Cụ thể, giảm muối khi nấu ăn, nêm gia vị vừa phải, hạn chế dùng bột nêm, nước mắm và các loại gia vị chế biến sẵn để kiểm soát lượng muối trong món ăn. Trong khi chế biến, cần tạo thói quen nếm trước khi nêm để tránh nêm mặn. Trong khi nêm, giảm 10% lượng muối so với khẩu vị bình thường, và giảm dần theo thời gian để quen dần với khẩu vị.
Bỏ thói quen ăn các loại thực phẩm nhiều muối, các loại mắm, muối chấm, các món kho, rim… thay bằng các món hấp, luộc trong bữa ăn hàng ngày. Pha loãng nước chấm, chấm nhẹ tay. Không cho muối hoặc gia vị chứa nhiều muối vào nước luộc rau. Không chan nước kho thịt, cá vào cơm, không cố uống hết nước bún, phở…
Khi mua thực phẩm, nên xem thành phần muối trên nhãn (Sodium). Chọn thực phẩm tươi, hạn chế đồ chế biến sẵn, thực phẩm đóng gói vốn chứa nhiều muối ẩn. Lựa chọn thực đơn ưu tiên các thực phẩm, các món ăn ít muối trong bữa ăn gia đình.
Tập cho trẻ ăn nhạt, rèn thói quen ăn nhạt ngay từ nhỏ để phòng bệnh tim mạch trong tương lai. Người bình thường nếu ăn giảm muối không lo bị thiếu muối, vì các thực phẩm tự nhiên hàng ngày cũng đã cung cấp đủ lượng Natri cần cho cơ thể.
Theo bác sĩ Hùng, ăn ít muối giúp hạ huyết áp ở cả người khỏe mạnh cũng như người bị tăng huyết áp. Đây là biện pháp phòng bệnh đơn giản, chi phí thấp nhưng hiệu quả rất cao. “Người dân không nên chờ đến khi mắc bệnh mới giảm muối. Phòng bệnh luôn hiệu quả hơn chữa bệnh. Giảm muối ngay từ bữa ăn hằng ngày sẽ giúp bảo vệ trái tim khỏe mạnh, một cuộc sống an toàn và hạnh phúc hơn” – bác sĩ Hùng nhấn mạnh.
Đỗ Hoa