Ăn nhiều muối là nguyên nhân quan trọng góp phần làm gia tăng tỷ lệ mắc tăng huyết áp và các trường hợp tử vong do bệnh tim mạch. Số liệu cho thấy hiện nay tại Việt Nam cứ 5 người trưởng thành thì có một người bị tăng huyết áp.
Muối ăn là gia vị quen thuộc, được mọi người sử dụng để thêm vào thức ăn hoặc để chế biến, bảo quản thực phẩm. Trong đó natri và clorua là hai nguyên tố chính cấu thành nên muối.
Trong cơ thể người, natri đóng vai trò quan trọng để điều chỉnh và duy trì cân bằng dịch thể, cân bằng axít - bazơ, dẫn truyền tín hiệu thần kinh - cơ, hỗ trợ hấp thụ các chất dinh dưỡng và bảo đảm chức năng bình thường của tế bào.
Mặc dù natri rất cần thiết đối với cơ thể nhưng rất ít khi bị thiếu mà thường bị tiêu thụ quá nhiều so với nhu cầu cơ thể. Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới, người trưởng thành chỉ nên ăn dưới 2.000mg natri/ngày (tương đương với 5g muối/người/ngày). Tuy nhiên, theo kết quả Điều tra Yếu tố nguy cơ bệnh không lây nhiễm (STEPs) năm 2015 tại Việt Nam, mức tiêu thụ muối trung bình là 3.760mg natri tương đương với 9,4g muối/người/ngày, cao gần gấp 2 lần khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới.
Nhân viên y tế đo huyết áp cho người bệnh tại Bệnh viện Đa khoa Đồng Nai.
Ăn thừa natri là một trong những yếu tố nguy cơ quan trọng làm gia tăng gánh nặng bệnh tật. Ảnh hưởng rõ ràng nhất của ăn thừa natri là gây tăng huyết áp.
Tăng huyết áp là nguyên nhân chủ yếu gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim và bệnh tim mạch khác làm cho hàng trăm ngàn người Việt Nam bị liệt, tàn phế, mất sức lao động và tử vong mỗi năm.
Ngoài ra, ăn thừa muối còn làm tăng gánh nặng cho thận, dẫn tới suy giảm chức năng thận, sỏi thận và làm tăng nguy cơ mắc các bệnh khác như viêm loét dạ dày - tá tràng, gây rối loạn thính lực, gây điếc, béo phì,… Ở trẻ em, ăn thừa muối còn gây tác hại nghiêm trọng hơn vì bệnh không lây nhiễm ngày càng có xu hướng trẻ hóa và tiến triển tăng lên, gây tổn hại sức khỏe và chất lượng cuộc sống tương lai của các em.
Cơ chế gây tăng huyết áp khi ăn thừa muối
Cơ chế chính của ăn thừa muối gây tăng huyết áp là do khi ăn thừa muối nồng độ ion natri tăng lên, khiến cơ thể phải cần thêm nước để duy trì ổn định nồng độ dịch thể. Để đáp ứng yêu cầu này, cảm giác khát nước sẽ xuất hiện, làm cho người ăn mặn phải uống nhiều nước. Kết quả là làm tăng dung lượng máu, tim bơm máu mạnh hơn, tạo ra nhiều áp lực lên mạch máu. Hiện tượng này kéo dài có thể dẫn đến tăng huyết áp.
Ăn nhiều muối kết hợp với những yếu tố gây sang chấn tâm lý sẽ làm tăng hoạt động của hệ thần kinh giao cảm, tăng khả năng tái hấp thu natri ở ống thận. Lượng lớn ion natri sẽ được đưa vào trong tế bào cơ trơn, gây co mạch, tăng sức cản ngoại vi và dẫn tới tăng huyết áp.
Ăn mặn trong khi đã bị tăng huyết áp có thể thiếu yếu tố nội tiết thải muối, làm natri bị tích tụ trong cơ thể và ion natri tiếp tục bị vận chuyển nhiều vào tế bào cơ trơn gây tăng huyết áp.
Ăn thừa muối cũng làm tăng độ nhạy cảm của hệ tim mạch và thận đối với adrenaline - một hormon có khả năng gây tăng huyết áp.
Giảm muối trong khẩu phần ăn để phòng bệnh tăng huyết áp
Chính những ảnh hưởng của ăn nhiều muối đối với sức khỏe trên, người dân cần thực hành giảm tiêu thụ muối trong khẩu phần ăn tại hộ gia đình để phòng bệnh tăng huyết áp, bảo vê sức khỏe.
Để ăn giảm muối người dân nên giảm dần gia vị khi nấu ăn như khi tẩm, ướp nên hạn chế cho muối và gia vị chứa nhiều muối; nếm thức ăn trước khi muốn cho thêm muối và gia vị; sử dụng các gia vị khác (tiêu, ớt, chanh,…) để làm tăng cảm nhận vị giác thay cho vị mặn. Bên cạnh đó, cần hạn chế ăn những thực phẩm chế biến sẵn chứa nhiều muối, tăng cường sử dụng các thực phẩm tươi, ăn nhiều các món luộc thay cho các món kho, rim hay rang. Hãy hạn chế để muối và nước chấm trên bàn hay trên mâm cơm và không rưới nước mắm, nước kho cá, kho thịt hay nước sốt vào cơm khi ăn.
Tóm lại, người dân nên lưu ý ăn giảm muối, kiểm soát lượng muối ăn vào để có chế độ ăn lành mạnh, giúp phòng bệnh tăng huyết áp.
BS. Hồ Thị Hồng (CDC Đồng Nai)