Theo “Hướng dẫn điều trị bệnh tiểu đường mới nhất” của Hiệp hội tiểu đường Mỹ (ADA) và Hiệp hội tiểu đường Châu Âu (EASD) vào tháng 06/2015: Chế độ dinh dưỡng và hoạt động thể lực là nền tảng cơ bản trong điều trị bệnh tiểu đường.
Không có một chế độ ăn áp dụng chung cho mọi người mà cần phải xây dựng một chế độ ăn thích hợp cho từng cá nhân khi mắc bệnh tiểu đường. Vì vậy, một chế độ dinh dưỡng hợp lý nên được sử dụng phù hợp với tình trạng bệnh lý, mục tiêu điều trị, kết quả mong muốn, sở thích và thói quen ăn uống thông thường của mỗi người.
Để đạt được các mục tiêu trên, trong ăn uống người bệnh cần phải tuân thủ các nguyên tắc sau:
Cung cấp đủ nước 40ml/cân nặng/ngày.
Nên ăn điều độ, đúng giờ, không để đói quá, không để no quá sẽ rất khó để kiểm soát đường huyết của mình.
Nên chia nhỏ bữa ăn (ít nhất 4 bữa), nên ăn bữa phụ buổi tối để tránh hạ đường huyết ban đêm.
Không nên thay đổi quá nhanh và nhiều cơ cấu cũng như khối lượng của các bữa ăn.
Không nên quá kiêng khem mà cần bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng: chất đạm, béo, bột đường, vitamin, muối khoáng, chất xơ…
Mỗi loại thực phẩm chứa một số chất dinh dưỡng khác nhau và không có một thực phẩm nào chứa đầy đủ các chất dinh dưỡng cần thiết cho nhu cầu con người. Do đó cần phải ăn phối hợp nhiều loại thực phẩm với nhau. Bữa ăn cần phải có 4 nhóm thực phẩm sau đây:
Nhóm ngũ cốc, khoai củ và các loại đường bột (glucose): Cung cấp từ 60 – 70% nhu cầu năng lượng, không có hoặc có rất ít vitamin C, A, D và chất béo. Nên ăn vừa đủ gạo tẻ, gạo nếp, gạo lứt, khoai lang,… theo nhu cầu năng lượng của cơ thể. Hạn chế khoai tây, miến dong, bánh mỳ, bánh ngọt,… vì dễ làm tăng đường huyết. Không nên dùng trực tiếp những loại thức ăn có thành phần đường hấp thu nhanh.
Nhóm sữa, thịt, cá, trứng, đậu đỗ khô và các chế phẩm của chúng: Cung cấp từ 15-20% nhu cầu năng lượng. Nhóm này cung cấp chất đạm (protein), phospho, sắt và vitamin. Với trường hợp thừa cân, béo phì cần chọn thịt nạc, không ăn thịt mỡ. Thịt gà thì cần bỏ da. Tăng cường ăn các loại đạm thực vật từ các loại đậu như đậu phụ, sữa đậu nành không đường…
Nhóm dầu, mỡ, các loại hạt có dầu: Cung cấp từ 20-30% nhu cầu năng lượng, giúp cung cấp chất béo (lipid), cho năng lượng cao, tăng hấp thu vitamin tan trong dầu. Người bệnh tiểu đường nên tăng cường ăn dầu thực vật (dầu đậu nành, vừng, dầu ôliu) vì dầu chứa nhiều axít béo không no cần thiết cho cơ thể. Hạn chế dùng mỡ, bơ, óc, lòng, phủ tạng động vật, đồ hộp.
Nhóm rau, củ quả: Cung cấp chất xơ, vitamin, acid amin và chất khoáng. Người bệnh cần ăn rau, quả chín, nên ăn nhiều món rau trộn salad, luộc hay kết hợp với ngũ cốc. Bên cạnh những loại rau, quả quen thuộc hàng ngày (rau muống, rau ngót, mồng tơi, bí xanh…) thì khổ qua (mướp đắng), tảo spirulina cũng được nhiều người bệnh tiểu đường sử dụng thường xuyên.
Bên cạnh chế độ dinh dưỡng hàng ngày hợp lý, người bệnh cần chú ý chế độ luyện tập, dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sĩ hoặc cần bổ sung thêm các sản phẩm từ thảo dược giúp ổn định và kiểm soát đường huyết, giảm các biến chứng nguy hiểm của bệnh tiểu đường cũng là điều rất quan trọng.
TS. BS Nguyễn Trọng Nơi