Trong những năm gần đây, công tác phòng, chống HIV/AIDS tại Đồng Nai ghi nhận nhiều chuyển biến mạnh mẽ. Tỷ lệ tử vong giảm sâu, số ca mắc mới được kiểm soát, hơn 99% người điều trị ARV đạt ức chế tải lượng vi rút. Cùng với việc mở rộng dịch vụ PrEP đến cộng đồng và đổi mới hoạt động truyền thông hướng vào nhóm nguy cơ trẻ, Đồng Nai đang tiến gần mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.
Chất lượng điều trị nâng cao, số ca tử vong giảm mạnh
Đồng Nai phát hiện ca nhiễm HIV đầu tiên vào năm 1993 tại xã Bình Minh, huyện Trảng Bom (địa giới hành chính cũ). Tính đến nay, toàn tỉnh đã ghi nhận khoảng 9.300 người nhiễm HIV, gồm 7.000 ca thuộc Đồng Nai cũ và 2.300 ca thuộc Bình Phước cũ. Trong số này, 8.338 người nhiễm HIV đang còn sống và được quản lý theo địa chỉ cư trú trong tỉnh.
Riêng 9 tháng đầu năm 2025, Đồng Nai ghi nhận 353 ca mắc mới, giảm 55 ca so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, tỷ lệ tử vong liên quan đến HIV/AIDS giảm rất sâu: từ 40 ca trong năm 2024 xuống còn 11 ca trong năm 2025. Mức giảm này phản ánh nỗ lực lớn trong việc tăng cường quản lý bệnh nhân, mở rộng điều trị và nâng cao hiệu quả tuân thủ thuốc.
Bác sĩ CDC Đồng Nai phổ biến các kiến thưc về phòng chống HIV cho các sinh viên Trường Đại học Đồng Nai.
Một chỉ số quan trọng đạt kết quả xuất sắc là tỷ lệ người điều trị ARV đạt ức chế tải lượng virus của tỉnh đạt mức 99%, vượt xa mục tiêu 95% mà chương trình phòng, chống HIV/AIDS đề ra. Khi tải lượng vi rút được ức chế, người nhiễm HIV không còn khả năng lây truyền cho bạn tình, đồng thời có thể sống khỏe mạnh, lao động bình thường, tuổi thọ gần như người không nhiễm.
Chị N.T.L (32 tuổi, ngụ phường Trảng Dài, TP.Biên Hòa) là một minh chứng cho hiệu quả điều trị. Chị kể: sáu năm trước, khi biết mình nhiễm HIV do lây từ chồng, chị gần như suy sụp. Thế nhưng nhờ sự đồng hành của nhân viên y tế, tình nguyện viên và sự chia sẻ tận tâm của các bác sĩ, chị hiểu rõ hơn về bệnh, thay đổi suy nghĩ và chủ động điều trị. Giờ đây, sức khỏe của chị ổn định, công việc duy trì, con cái khỏe mạnh và chị sống tích cực hơn.
Theo BS.CKI Vũ Thị Ngọc – Trưởng khoa Phòng, chống HIV/AIDS - CDC Đồng Nai, dịch HIV/AIDS có xu hướng giảm chững lại, số người phát hiện mới từ nhóm nghiện chích ma túy, phụ nữ bán dâm và vợ, chồng của nhóm này có xu hướng giảm, tuy nhiên nhóm người nhiễm HIV phát hiện trong nhóm nam giới trẻ tuổi từ 15-30 đang gia tăng, đặc biệt nhóm MSM trẻ tuổi. Hình thái lây truyền HIV qua đường tình dục tiếp tục có xu hướng ngày càng chiếm tỷ trọng cao hơn so với đường máu.
Trước diễn biến này, ngành y tế đã triển khai nhiều giải pháp đồng bộ, gồm: tăng cường xét nghiệm và bảo đảm đầy đủ sinh phẩm; thực hiện điều trị ARV trong ngày để tránh mất dấu ca mới; mở rộng các dịch vụ PrEP, methadone và điều trị viêm gan C; phối hợp với các dự án của VUSTA và Quỹ Toàn cầu cung cấp bao cao su và bơm kim tiêm an toàn; đồng thời đẩy mạnh truyền thông trên mạng xã hội và tăng cường tiếp cận trực tuyến đối với nhóm thanh niên.
Các biện pháp trên đã giúp Đồng Nai duy trì tỉ lệ phát hiện sớm và điều trị kịp thời, góp phần giảm lây nhiễm mới và giảm tử vong bền vững.
Đổi mới phương thức truyền thông – tiếp cận sâu nhóm nguy cơ cao
Thực tế cho thấy, người nhiễm HIV đang có xu hướng trẻ hóa, độ tuổi 15–26 chiếm tỷ lệ đáng kể. Vì vậy, ngành y tế đã phối với ngành giáo dục triển khai nhiều chương trình truyền thông trực tiếp tại các trường trung học cơ sở, trung học phổ thông, cao đẳng, đại học. Tại đây, các bác sĩ và chuyên gia đã cung cấp kiến thức về sức khỏe sinh sản, giới tính an toàn, cách nhận biết nguy cơ lây nhiễm, địa chỉ xét nghiệm và dịch vụ PrEP. Cách tiếp cận này giúp học sinh, sinh viên có kiến thức đúng đắn, loại bỏ tâm lý e ngại khi tìm đến dịch vụ y tế.
Nhân viên y tế CDC Đồng Nai thực hiện xét nghiệm HIV.
Toàn tỉnh hiện có 12 phòng khám cung cấp PrEP, trong đó 4 phòng khám thuộc bệnh viện công, 4 phòng khám tại trạm y tế, 2 phòng khám tư nhân do cộng đồng dẫn dắt và 2 phòng khám đa khoa tư nhân. Ngoài ra, Đồng Nai còn triển khai PrEP lưu động và PrEP từ xa, mở rộng cơ hội tiếp cận cho người ở xa hoặc ngại đến cơ sở y tế.
Một trong những mô hình hiệu quả là Phòng khám ALO CARE (phường Trấn Biên). Anh Lê Đặng Nghĩa – người phụ trách, cho biết phòng khám được thành lập năm 2020 với mục tiêu nâng cao chất lượng chăm sóc sức khỏe toàn diện cho cộng đồng, đặc biệt là người LGBTQ và người sống chung với HIV. Hơn 90% nhân viên tại đây thuộc cộng đồng LGBTQ, am hiểu tâm lý, thói quen và nhu cầu của nhóm MSM. Nhờ đó, phòng khám dễ dàng tiếp cận khách hàng, xây dựng niềm tin, đồng thời tạo môi trường thân thiện, không kỳ thị.
ALO CARE tận dụng mạng xã hội, ứng dụng trực tuyến, hội nhóm cộng đồng để truyền thông về HIV/AIDS, PrEP và các dịch vụ y tế liên quan. Đơn vị cũng phối hợp với nhiều trường đại học, cao đẳng, câu lạc bộ sinh viên, Đoàn phường để thực hiện các buổi tư vấn trực tiếp, giúp giới trẻ hiểu rõ hơn về sự cần thiết của xét nghiệm định kỳ và điều trị dự phòng.
“Chúng tôi không chờ bệnh nhân tìm đến, mà chủ động tìm kiếm, tiếp cận họ. Với nhóm MSM, sự e dè rất lớn. Vì vậy, phòng khám luôn ưu tiên tạo môi trường an toàn, kín đáo, bảo mật thông tin tuyệt đối” – anh Nghĩa chia sẻ.
Theo BS.CKII Lưu Văn Dũng – Phó Giám đốc Sở Y tế, trong thời gian tới, Đồng Nai tiếp tục củng cố và nâng cao chất lượng đội ngũ tuyên truyền viên đồng đẳng trong nhóm MSM, phụ nữ bán dâm và người nghiện chất. Đây là lực lượng có vai trò quan trọng trong việc tiếp cận nhóm nguy cơ cao, giúp họ vượt qua rào cản tâm lý, dễ dàng tiếp nhận thông điệp đúng đắn. Song song đó, tỉnh sẽ đẩy mạnh truyền thông số, ứng dụng mạng xã hội và nền tảng trực tuyến – phù hợp xu hướng truyền thông hiện nay, đặc biệt với giới trẻ.
Lãnh đạo ngành y tế nhấn mạnh: Công tác phòng, chống HIV/AIDS chỉ đạt hiệu quả khi có sự chung tay của toàn xã hội. Việc mở rộng dịch vụ dự phòng – điều trị, giảm kỳ thị, tạo môi trường thân thiện để người có nguy cơ tiếp cận y tế sớm là yếu tố then chốt. Những kết quả tích cực thời gian qua cho thấy Đồng Nai đang đi đúng hướng, từng bước tiến gần mục tiêu chấm dứt dịch AIDS vào năm 2030.
Thanh Tú.