Chương trình Tiêm chủng mở rộng (TCMR) toàn cầu do Tổ chức Y tế thế giới (WHO) khởi xướng, thành lập vào năm 1974 nhằm đảm bảo khả năng tiếp cận vắc xin công bằng để bảo vệ, cứu sống trẻ em trên toàn cầu. Tại Việt Nam, trẻ em và phụ nữ có thai là những đối tượng được tiêm chủng miễn phí các vắc xin trong Chương trình TCMR.
Thành tựu của Chương trình TCMR tại Việt Nam
Chương trình TCMR bắt đầu được triển khai ở Việt Nam từ năm 1981 do Bộ Y tế khởi xướng với sự hỗ trợ của WHO và Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF). Chương trình có mục tiêu ban đầu là cung cấp dịch vụ tiêm chủng miễn phí cho trẻ em dưới 1 tuổi, bảo vệ trẻ khỏi mắc 6 loại bệnh truyền nhiễm phổ biến và gây tử vong cao.
Chương trình TCMR đã góp phần quan trọng trong đạt thành quả thanh toán bệnh bại liệt vào năm 2000. Việt Nam không ghi nhận trường hợp bại liệt hoang dại và tiếp tục bảo vệ thành công thành quả Thanh toán bệnh bại liệt kể từ năm 2000. Liên tục từ năm 1997 đến nay Việt Nam không có ca bệnh bại liệt.
Chương trình TCMR còn góp phần loại trừ uốn ván sơ sinh (UVSS) vào năm 2005. Trong giai đoạn 1996 - 2000, tỷ lệ mắc UVSS trung bình năm của cả nước là 0,13/1.000 trẻ đẻ sống. Từ năm 2005, Việt Nam đã được công nhận loại trừ bệnh UVSS. Việc triển khai tiêm tiêm uốn ván cho bà mẹ mang thai trong nhiều năm trước đó đã góp phần quan trọng để đạt được kết quả này.
Tỷ lệ mắc các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm như sởi, bạch hầu, ho gà,… cũng giảm rõ rệt nhờ vào vắc xin trong Chương trình TCMR.
Tiêm vắc xin phòng bệnh trong Chương trình TCMR cho trẻ tại Trạm Y tế xã Suối Nho, huyện Định Quán.
Trẻ em cần được tiêm chủng vắc xin đầy đủ, đúng lịch
Từ năm 2020-2023, tỷ lệ tiêm chủng vắc xin trong Chương trình TCMR chưa đạt theo kế hoạch do ảnh hưởng của đại dịch COVID-19 và khó khăn trong cung ứng vắc xin. Nhiều trường hợp trẻ không được tiêm chủng đúng lịch, chưa tiêm chủng đủ mũi các vắc xin là yếu tố nguy cơ làm gia tăng các dịch bệnh có thể dự phòng bằng vắc xin. Theo Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế từ đầu năm đến 10-4, cả nước đã ghi nhận 130 ca mắc sởi, tăng 1,4 lần so với cùng kỳ 2023 và ghi nhận 118 ca mắc bệnh ho gà, tăng 6,8 lần so với cùng kỳ 2023; 3 ca bênh bạch hầu,...
Bên cạnh đó, thời tiết khu vực phía Nam trong đó có tỉnh Đồng Nai hiện nay đang vào cuối mùa nắng, tuy nhiên nắng nóng vẫn xảy ra diện rộng. Việc nắng nóng gay gắt khiến cơ thể người dễ bị mất nước, kiệt sức, suy giảm miễn dịch làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh truyền nhiễm.
Để bảo vệ trẻ trước tình hình dịch bệnh, thời tiết như trên người dân hãy đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch; đưa trẻ đi tiêm bù nếu trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ các vắc xin trong Chương trình TCMR để bảo vệ trẻ trước các bệnh truyền nhiễm nguy hiểm.
Đối với trẻ em, lịch tiêm của các vắc xin trong Chương trình TCMR hiện nay như sau:
1. Vắc xin viêm gan vi rút B đơn giá: tiêm cho trẻ trong vòng 24h sau sinh.
2. Vắc xin lao: cần được tiêm càng sớm càng tốt, tiêm 1 lần cho trẻ trong vòng 1 tháng sau khi sinh.
3. Vắc xin 5 trong 1: phòng được 5 bệnh bạch hầu, ho gà, uốn ván, viêm gan B và bệnh do Haemophilus influenzae týp b. Vắc xin này được tiêm lần 1 khi trẻ đủ 2 tháng tuổi, lần 2 sau lần 1 và lần 3 sau lần 2 ít nhất 1 tháng.
4. Vắc xin phòng bại liệt uống (OPV): vắc xin này được uống lần 1 khi trẻ đủ 2 tháng tuổi, lần 2 sau lần 1 và lần 3 sau lần 2 ít nhất 1 tháng.
5. Vắc xin phòng bại liệt tiêm (IPV): từ tháng 8/2018 trẻ 5 tháng tuổi được tiêm 1 mũi vắc xin bại liệt và gần đây nhất ngày 28/09/2022 Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương đã có công văn số 2194/VSDTTƯ-TCQG đề nghị các địa phương trên toàn quốc triển khai vắc xin bại liệt IPV mũi 2 cho trẻ dưới 1 tuổi. Vậy từ tháng 10/2022, trẻ dưới 1 tuổi được tiêm 2 mũi IPV vào lúc trẻ 5 tháng và 9 tháng tuổi.
6. Vắc xin phòng bệnh sởi gồm có 2 mũi tiêm: Mũi thứ 1 khi trẻ đủ 9 tháng tuổi và mũi thứ 2 khi trẻ đủ 18 tháng tuổi. Hiện nay đã có vắc xin phối hợp sởi – rubella được tiêm thay thế cho vắc xin sởi đơn khi trẻ đủ 18 tháng tuổi.
7. Vắc xin phòng bệnh bạch hầu, uốn ván và ho gà: được tiêm khi trẻ đủ 18 tháng.
8. Vắc xin viêm não Nhật Bản: trẻ cần được tiêm đủ 3 mũi để phòng bệnh viêm não Nhật Bản (lần 1 khi trẻ đủ 1 tuổi; lần 2 sau lần 1 từ 1-2 tuần và lần 3 sau lần hai 1 năm).
Đối với phụ nữ có thai, được tiêm vắc xin uốn ván miễn phí.
Tiêm chủng hôm nay vì một tương lai khỏe mạnh và hạnh phúc mai sau. Hãy đưa trẻ đi tiêm chủng đầy đủ và đúng lịch; đưa trẻ đi tiêm bù nếu trẻ chưa được tiêm chủng đầy đủ.
BS. Hồ Thị Hồng
CDC Đồng Nai