Nhờ sự nỗ lực không ngừng của ngành y tế và sự vào cuộc của chính quyền địa phương, cuối năm 2023, tỉnh Đồng Nai được Bộ Y tế công nhận loại trừ thành công sốt rét trên quy mô toàn tỉnh. Tuy nhiên, sau khi sáp nhập thêm địa bàn tỉnh Bình Phước cũ, nơi vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ, công tác phòng, chống sốt rét tỉnh Đồng Nai mới đang đối mặt không ít thách thức. Hướng tới mục tiêu “0 ca tử vong, 0 dịch xảy ra” và tiến tới loại trừ hoàn toàn bệnh sốt rét vào năm 2030, phóng viên Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh (CDC Đồng Nai) đã có cuộc trao đổi với ThS Vũ Văn Hiệp – Phó trưởng khoa, phụ trách Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng, CDC Đồng Nai để tìm hiểu rõ hơn về tình hình và giải pháp phòng, chống bệnh sốt rét.
ThS Vũ Văn Hiệp – Phó trưởng khoa, phụ trách Khoa Ký sinh trùng – Côn trùng, CDC Đồng Nai.
Phóng viên: Thưa thạc sĩ, tình hình sốt rét tại Đồng Nai hiện nay được đánh giá như thế nào, đặc biệt là sau khi sáp nhập với khu vực tỉnh Bình Phước cũ, nơi vẫn tiềm ẩn nhiều nguy cơ?
ThS Vũ Văn Hiệp: Trong 6 tháng đầu năm 2025, tình hình sốt rét tại Đồng Nai vẫn đang được kiểm soát hiệu quả. Toàn tỉnh ghi nhận 3 ca mắc sốt rét, trong đó có 1 ca nội địa và 2 ca ngoại lai, tăng nhẹ so với cùng kỳ năm 2024. Đáng chú ý, không có ca tử vong và không ghi nhận ổ dịch lan rộng.
Cuối năm 2023, tỉnh Đồng Nai cũ đã được Bộ Y tế công nhận đạt chuẩn loại trừ sốt rét. Tuy nhiên, việc sáp nhập thêm khu vực tỉnh Bình Phước cũ đã khiến công tác phòng, chống sốt rét trở nên phức tạp hơn. Khu vực mới này có đặc thù địa hình rừng núi, dân cư phân tán và khả năng tiếp cận y tế còn hạn chế. Trong 11 đơn vị hành chính thuộc Bình Phước cũ, đến nay mới chỉ có 2 đơn vị được công nhận đạt chuẩn loại trừ sốt rét.
Chúng tôi xác định rõ, việc duy trì bền vững vùng không có sốt rét tại Đồng Nai cũ, đồng thời mở rộng thành quả ra toàn tỉnh là một mục tiêu dài hạn, đòi hỏi sự giám sát chặt chẽ và phối hợp đồng bộ từ ngành y tế, chính quyền các cấp đến từng người dân.
Phóng viên: Đâu là những thách thức lớn nhất mà ngành y tế Đồng Nai đang đối mặt trong hành trình loại trừ hoàn toàn sốt rét thưa thạc sĩ?
ThS Vũ Văn Hiệp: Thách thức lớn nhất là tác động ngày càng rõ rệt của biến đổi khí hậu. Thời tiết thất thường khiến chu kỳ sinh trưởng và tập tính của muỗi truyền bệnh, đặc biệt là muỗi Anopheles dirus thay đổi, dẫn đến nguy cơ mở rộng vùng phân bố và kéo dài mùa truyền bệnh.
Ngoài ra, chúng tôi cũng ghi nhận tình trạng muỗi bắt đầu có dấu hiệu kháng hóa chất tại một số khu vực. Điều này làm giảm hiệu quả của các biện pháp truyền thống như phun hóa chất, tẩm màn, buộc ngành y tế phải cập nhật liên tục phác đồ và giải pháp kỹ thuật phù hợp, vừa đảm bảo hiệu quả phòng bệnh, vừa an toàn cho cộng đồng.
Một thách thức quan trọng khác, là địa hình rừng núi và dân cư sống phân tán ở các khu vực mới sáp nhập của tỉnh Bình Phước cũ. Đây là nơi vẫn còn nguy cơ lưu hành sốt rét, đặc biệt trong nhóm dân di cư tự do, người làm rừng, đồng bào dân tộc thiểu số, vốn khó tiếp cận hệ thống y tế. Công tác giám sát dịch tễ, phát hiện sớm và điều trị kịp thời đòi hỏi rất nhiều nỗ lực và nguồn lực từ y tế cơ sở.
Phóng viên: Thưa thạc sĩ, ngành y tế đã và đang triển khai những giải pháp trọng tâm nào để bảo vệ vùng không dịch và giảm nguy cơ bùng phát sốt rét trong thời gian tới?
ThS Vũ Văn Hiệp: Để bảo vệ vững chắc vùng không dịch và giảm nguy cơ bùng phát, chúng tôi đang triển khai đồng bộ nhiều giải pháp. Cụ thể, như: Duy trì giám sát dịch tễ chủ động, tập trung ở các điểm nóng và khu vực nguy cơ cao (vùng rừng núi, người làm rừng, lao động di cư, hoặc đồng bào dân tộc thiểu số) để lấy lam máu, xét nghiệm chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời.
Tẩm màn với hóa chất phòng, chống muỗi truyền bệnh sốt rét tại thôn 4, xã Đak Ơ thuộc khu vực Bù Gia Mập, tỉnh Đồng Nai.
Tổ chức phun hóa chất và cấp phát màn tẩm hóa chất định kỳ cho nhóm nguy cơ cao. Đồng thời, theo dõi chặt chẽ muỗi truyền bệnh để phát hiện kịp thời sự thay đổi về mật độ hoặc kháng hóa chất. Thường xuyên tập huấn, nâng cao năng lực cho nhân viên y tế tuyến cơ sở. Đảm bảo vật tư, nhân lực và duy trì đội phản ứng nhanh sẵn sàng xử lý các tình huống phát sinh.
Song sóng đó, đẩy mạnh công tác truyền thông qua các sự kiện như Ngày Thế giới phòng chống sốt rét 25/4 và qua mạng lưới cộng tác viên y tế cơ sở. Qua đó, nhằm nâng cao nhận thức cộng đồng về tự bảo vệ và phối hợp với ngành y tế khi có dấu hiệu nghi ngờ.
Phóng viên: Tỉnh Đồng Nai đặt mục tiêu loại trừ hoàn toàn sốt rét vào năm 2030. Thạc sĩ có thể chia sẻ kế hoạch cụ thể để đạt được mục tiêu đầy thách thức này?
ThS Vũ Văn Hiệp: Mục tiêu năm 2030 là một hành trình đầy thách thức, nhưng với quyết tâm cao và sự phối hợp đồng bộ, chúng tôi tin tưởng có thể đạt được.
Ngành y tế sẽ tiếp tục tập trung vào các giải pháp then chốt như giữ vững và mở rộng vùng không có sốt rét thông qua giám sát chặt chẽ. Ưu tiên bảo vệ nhóm dân cư nguy cơ cao bằng các biện pháp chủ động như phun hóa chất, tẩm màn, cấp phát kem xua muỗi.
Đặc biệt, củng cố mạng lưới cộng tác viên y tế cơ sở và nâng cao năng lực nhân viên y tế tuyến đầu. Truyền thông là giải pháp lâu dài, giúp nâng cao nhận thức và thay đổi hành vi cộng đồng, ngăn ngừa tái bùng phát và đảm bảo tính bền vững cho mục tiêu loại trừ sốt rét.
Chúng tôi xác định, loại trừ sốt rét không chỉ là thành tựu y tế, mà còn là nền tảng phát triển kinh tế – xã hội và bảo vệ an sinh cho người dân. Đồng Nai sẽ tiếp tục huy động nguồn lực và tăng cường phối hợp liên ngành để góp phần cùng cả nước đạt mục tiêu quốc gia loại trừ sốt rét vào năm 2030.
Phóng viên: Xin cảm ơn ThS Vũ Văn Hiệp !
Nguyễn Văn (Thực hiện)